Koroner By-pass Ameliyatı Nedir?
Koroner arterler kalbin etrafını çevreleyen ve kalp kasını besleyen atar damarlardır koroner arterler kalpten çıkan atar damarlardan olan aortadan beslenirler. Kalbin kendisini besleyen bu koroner arterlerde daralma ya da tıkanma oldugunda vücudun başka yerlerden alınan damarlarla damar köprüleri oluşturma ameliyatlarına ‘koroner by-pass ameliyatı’ denir. Koroner arterler kalbin etrafını çevreleyen ve kalp kasını besleyen atar damarlardır koroner arterler kalpten çıkan atar damarlardan olan aortadan beslenirler. Kalbin kendisini besleyen bu koroner arterlerde daralma ya da tıkanma oldugunda vücudün başka yerlerden alınan damarlarla damar köprüleri oluşturma ameliyatlarına ‘koroner bypass ameliyatı’ denir.
Koroner By-pass Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Koroner ameliyatı klasik olarak bir açık kalp ameliyatıdır. Yani göğüs açıldıktan sonra kalp akciğer makinasına bağlanarak kalp ve akciğer devre dışı bırakılır. Kalbin ve akciğerin görevini kalp akciğer makinasi yaparken kalp durdularak tıkanmış olan koroner damara tıkanıklığın ilerisine kan gidecek şekilde köprüleme ameliyatı yapılır. Bu köprüleme işlemi için günümüzde en çok tercih edilen sağ ve sol meme atar damarlardır. Atar damar greftleri bacaktan alınan toplar damar greftlerine göre çok daha uzun yıllar açık kalabilmektedir. O nedenle sağ ve sol meme atar damarlarından sonra sol kol atar damarını bypass ameliyatlarında sıklıkla kullanmaktayım.
Bu resimde meme atar damarının kalbin sol ön inen atar damarına by-passını ve kol atar damarının sol ön diagonal dala bypassını ve bacaktan alınan toplar damarının sağa koroner damara by-passını görmektesiniz. Koroner bypass ameliyatının ikinci bir şekliyse kalbi durdurmadan kalp-akciğer makinesine bağlanmaksızın çalışan kalpte bypass yapılmasıdır. Önceleri çok sık uyguladığım bu yöntemi son 5 yılda ancak belirli durumlarda uygulamaktayım. Koroner bypass ameliyatında günümüzün altın standardı iki taraflı meme atar damarının mutlaka kullanılması ve olabiliyorsa kol atar damarınında köprüleme işlemi için kullanmısıdır.
Koroner By-pass Ameliyatı Riskli Bir Ameliyat Mıdır?
Koroner by-pass ameliyatındaki teknolojimiz, kalbi durduğumuz süre içinde korumada kullanılan yöntemlerin gelişmesi tüm dünyada ve ülkemizde koroner by-pass ameliyatında riski çok düşürmüştür. Ancak yine de riski artıran nedenlerin arasında hastanın ileri yaşta olması, daha önce geçirilmiş kalp krizine bağlı olarak ağır kasılma gücü kaybı olması ve kalp dışı organlarda ve sistemlerde belirgin işlev kaybının olması riski artırabilecek nedenlerin arasındadır. Genel olarak kadınlarda by-passın erkeklere göre 1-2 puan daha riskli oldugunu gösteren her ülkeye ait istatistikler gözlenmektedir.
By-pass Ameliyatı Hangi Durumlarda Tercih Edilir?
Kalbi besleyen koroner damarlarının üçünde birden önemli tıkanıklık varsa sol ana koronerde tıkanıklık varsa koroner bypass tercih edilmelidir. Daha önce ameliyatsız yöntemlerle (stent) açılmış koroner damar yeniden tıkandığında ya da birden fazla koroner damarın ameliyatsız stent yöntemiyle açılamadığı durumlarda koroner by-pass uygulamalıdır.
By-pass Ameliyatı Sonrasında Hastalar Nelere Dikkat Etmelidir?
Koroner by-passta tıkalı damarın ötesine kan verilmesi sağlanmakta ve böylece kalp kasının yeniden normal beslenmesi sağlanmaktadır. Ancak damar sertliği hastalığı devam etmektedir. O nedenle by-pass olan hastanın damar sertliğine yol açan risk faktörleri olan şişmanlık, tansiyon yüksekliği, şeker hastalığı, kan yağlarının yüksekliğinin kontrol edilmesi ve sigara içilmemesi gerekir. Böylece damar sertliği yani ateroskleroz hastalığı by-pass ameliyatlarından sonra kontrol altında tutulmalıdır. By-passtan sonraki 1-1,5 ayda göğüs kemiğinin iyileşmesi için sert hareketlerden kaçınılmalıdır. Ancak daha sonra hasta meslek hayatına geri dönmeli ve aktif bir yaşantı sürdürmelidir. Daha önce yaptığı bir spor varsa doktoruna danışarak devam etmelidir. En azından günde 1 saatlik yürüyüş ihmal edilmemelidir.
Sıkça Sorulan Sorular
1- Yaş Ameliyat Riskini Arttırır mı?
Hastada yaşa bağlı ek böbrek yetmezliği, kreatinin yüksekliği, düşkünlük, yürüyememe, KOAH gibi özel durumların olması riski arttırabilir. Ama tek başına yaş bir risk faktörü olarak tanımlanmamaktadır.
2- Kanserli Hastada Koroner By-pass Yapılabilir mi?
Evet. Bu durumlarda hastanın kanserini tedavi eden onkoloji uzmanıyla birlikte hastanın beklenen yaşam süresinin değerlendirilmesi gerekebilir. 5 yıllık yaşam süresi yüksek olan meme kanseri, kolon kanseri ve lenfoma gibi durumlarda koroner bypass ameliyatı ve diğer açık kalp ameliyatlarını gerçekleştirebiliyoruz.
3- Ameliyat Riskini En Çok Ne Arttırıyor?
Hastanın ameliyattan önce birden çok kere kriz geçirip kalp kasının çok bozulmuş olması, koroner damarlarının çok ince olması, hastada ileri aşamada KOAH olması, böbrek işlevlerinin ileri derece bozulmuş ancak henüz diyaliz başlanmamış olması ameliyat sonrası riski arttıran önemli durumlardır.
4- Atan Kalpte ya da Çalışan Kalpte Kalbi Durdurmadan By-pass Hangi Durumlarda Yapılır?
Kalp akciğer makinasına bağlamadan yani kalp durdurmadan da koroner by-pass yapmaktayız. Yıllar önce Türkiye’de bunu ilk başlatan ve çok yoğun uygulayan cerrahlardan olmamama rağmen son zamanlarda sınırlı durumlarda bu tekniği kullanıyorum. Damar çapı 2 mm’nin üstünde ise ve daha çok kalbin ön yüzü ve yan yüzünde bypass yapacaksam bu tekniği tercih ediyorum. Kalp kasının çok bozuk olduğu bazı hastalarda da bu tekniği seçmekteyim.
5- Bir Kez Koroner By-pass Yapıldıktan Sonra Tekrar By-pass Ameliyat Olunabilir mi?
Evet. Eğer kalbin sol ön inen dalına yapılan by-pass tıkanmış ve stent yapılamıyorsa tekrar koroner by-pass yapılabilir. Bu durumda bu damar için yine sağ meme atar damarı gibi bir atar damar greft kullanılmalıdır.
6- Koroner By-pass Sırasında Birlikte Kalp Kapak Ameliyatı da Yapılır mı?
Evet. Yaşlılarda aort kapağının darlığı ameliyatı ile krize bağlı mitral kapağının yetmezliğinin onarılması ameliyatı koroner by-pass sırasında en sık yaptığımız “birlikte” kalp ameliyatlarıdır. Bunun dışında da yapılması gereken bir kalp ameliyatı varsa o da eş zamanlı olarak gerçekleştirilir.
جراحة القلب والأوعية الدموية